Trái phiếu
Chứng khoán

Trái phiếu là gì? Trái phiếu và cổ phiếu khác nhau như thế nào?

Trong thị trường chứng khoán, chắc hẳn các bạn sẽ nghe đến trái phiếu và cổ phiếu của công ty. Vậy định nghĩa trái phiếu là gì? Đặc điểm trái phiếu ra sao? Bản chất như thế nào? Có bao nhiêu loại trái phiếu? Khác biệt giữa trái phiếu và cổ phiếu. Mời bạn cùng tham khảo qua bài viết sau để có nhận định rõ hơn.

Trái phiếu là gì

Trái phiếu là gì

Trái phiếu là một chứng nhận nghĩa vụ nợ của người phát hành phải trả cho người sở hữu  một khoản tiền cụ thể, trong một khoảng thời gian xác định với một mức lợi tức theo quy định. 

Người phát hành trái phiếu có thể là doanh nghiệp hay một tổ chức chính quyền như chính quyền và Kho bạc Nhà nước. Người sở hữu trái phiếu gọi là trái chủ.

Đặc điểm của trái phiếu

Đặc điểm trái phiếu
  • Chủ thể phát hành trái phiếu có thể là doanh nghiệp, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, Bộ tài chính, ngân hàng chính sách của nhà nước, tổ chức tài chính, tín dụng thuộc đối tượng được cấp bảo lãnh Chính phủ.
  • Người mua trái phiếu có thể là cá nhân, doanh nghiệp hoặc chính phủ. Tên của người mua trái phiếu có thể được ghi trên trái phiếu hoặc không.
  • Người sở hữu trái phiếu là người cho nhà phát hành vay và không phải chịu bất cứ trách nhiệm gì về kết quả sử dụng vốn vay của người vay. Nhà phát hành trái phiếu có nghĩa vụ phải thanh toán theo các cam kết nợ được ghi nhận trong hợp đồng vay.
  • Trái phiếu đem lại nguồn thu là tiền lãi. Đây là khoản thu cố định theo thời gian quy định mà không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh.
  • Trái phiếu là một loại chứng khoán nợ, khi doanh nghiệp phá sản hay giải thể thì trước tiên phải thanh toán cho những người đang nắm giữ trái phiếu.
  • Trái phiếu có tính ổn định và ít rủi ro nên được các nhà đầu tư ưa chuộng lựa chọn.

Phân loại trái phiếu

Phân loại trái phiếu

Hiện tại việc phân loại trái phiếu dựa vào các đặc điểm khác nhau như chủ thể phát hành, lợi tức, hình thức, tính chất trái phiếu, mức độ đảm bảo thanh toán.

Phân loại theo chủ thể phát hành

Trái phiếu của doanh nghiệp

  • Trái phiếu doanh nghiệp là trái phiếu do công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam, có kỳ hạn từ 01 năm trở lên, xác định nghĩa vụ trả nợ gốc lãi và các nghĩa vụ khác (nếu có) của doanh nghiệp đối với người sở hữu.
  • Trái phiếu doanh nghiệp có các loại: trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ, trái phiếu doanh nghiệp xanh, trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu có bảo đảm, trái phiếu kèm theo chứng quyền.

Trái phiếu của chính phủ

  • Là trái phiếu do Bộ Tài chính phát hành nhằm huy động vốn cho ngân sách nhà nước hoặc huy động vốn cho dự án đầu tư.
  • Được xem là loại chứng khoán ít rủi ro nhất.

Phân loại theo lợi tức trái phiếu

Trái phiếu có lãi suất biến đổi (còn gọi là lãi suất thả nổi): là trái phiếu có mức lợi tức khác nhau sẽ được trả trong những kỳ hạn.

Trái phiếu có lãi suất bằng không: là loại trái phiếu người mua không nhận được lãi. Nhưng sẽ được mua với mức giá thấp hơn so với mệnh giá (mua chiết khấu ) và được hoàn trả bằng mệnh giá khi trái phiếu đó đáo hạn theo quy định.

Trái phiếu có lãi suất cố định: là trái phiếu mà lợi tức được xác định dựa theo tỷ lệ % cố định tính theo mệnh giá.

Phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán của nhà phát hành

Trái phiếu bảo đảm: là trái phiếu mà người phát hành sử dụng tài sản có giá trị bảo đảm cho việc phát hành. Khi nhà phát hành mất khả năng thanh toán thì người sở hữu trái phiếu có quyền thu và bán tài sản đó để thu hồi lại số tiền mà người phát hành còn nợ lại.

Trái phiếu không đảm bảo: là trái phiếu được phát hành dựa vào uy tín của nhà phát hành, mà không có tài sản bảo đảm.

Phân loại theo hình thức trái phiếu

Trái phiếu ghi danh: là trái phiếu có ghi tên của người mua trên trái phiếu.

Trái phiếu vô danh: là trái phiếu không có ghi tên của người mua trên trái phiếu.

Phân loại theo tính chất trái phiếu

Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: là trái phiếu có kèm với điều kiện cho phép trái chủ được quyền mua số lượng nhất định cổ phiếu của công ty.

Trái phiếu có thể mua lại: là trái phiếu cho phép nhà phát hành có quyền mua lại một phần hoặc toàn bộ trái phiếu trước khi đến hạn thanh toán.

Trái phiếu có thể chuyển đổi: là trái phiếu của công ty cổ phần mà trái chủ có quyền chuyển sang cổ phiếu của công ty đó.

Phân biệt trái phiếu và cổ phiếu

Trái phiếu và cổ phiếu

Giống nhau

  • Đều là hình thức chuyển nhượng, cầm cố, thế chấp, thừa kế.
  • Đều được hưởng chênh lệch giá.
  • Đều là phương tiện huy động vốn cho các công ty phát hành.
  • Đều là công cụ đầu tư của các nhà đầu tư.

Khác nhau

Trái phiếu Cổ phiếu
Là chứng chỉ ghi nhận nợ, người sở hữu là chủ nợ.Là chứng chỉ góp vốn, người sở hữu là cổ đông.
Chủ nợ không có quyền tham gia vào hoạt động của công ty.Có quyền tham gia vào hoạt động quản lý doanh nghiệp, tham gia biểu quyết các vấn đề.
Có lãi suất, thời hạn nhất định, được rút trước kỳ hạn.Không có lãi suất, không có thời hạn mà gắn liền với sự tồn tại của công ty. Không được rút vốn trực tiếp.
Thường ít rủi ro, rủi ro phụ thuộc vào độ an toàn của doanh nghiệp.Độ rủi ro tương đối cao.
Do các doanh nghiệp và chính phủ phát hành.Do các doanh nghiệp cổ phần phát hành.
Có thể chuyển đổi thành cổ phiếu.Không có tính chuyển đổi.

Những rủi ro cần lưu ý khi đầu tư trái phiếu

Rủi ro cần lưu ý

Bên cạnh tính ổn định và lãi suất mang lại, thì trái phiếu cũng tiềm ẩn những rủi ro mà nhà đầu tư cần lưu ý khi đầu tư.

Rủi ro lãi suất

Lãi suất và giá trái phiếu luôn có mối quan hệ đảo nghịch. Khi lãi suất giảm, các nhà đầu tư sẽ nắm bắt hoặc giữ trái phiếu trong thời gian lâu nhất có thể. Họ sẽ thu lãi từ trái phiếu trả lãi suất cao hơn so với giá trị trường hiện tại. Nhu cầu gia tăng dẫn đến việc tăng giá trái phiếu lên cao. Ngược lại khi mức lãi suất hiện hành tăng lên, thì các nhà đầu tư sẽ không mua những trái phiếu trả lãi suất thấp. Dẫn đến giá trái phiếu sẽ bị giảm.

Rủi ro khi tái đầu tư

Tái đầu tư là trái chủ đã nhận được tiền nhưng không có cơ hội tái đầu tư lại với mức lãi suất tương đương, điều này sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư. Với đặc tính có thể thu hồi của trái phiếu cho phép nhà phát hành mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn, vì thế trái chủ sẽ nhận được khoản thanh toán gốc có giá trị cao hơn so với mệnh giá. Tuy nhiên trái chủ không thể tái đầu tư ở mức lãi suất tương đương. Lâu dài điều này sẽ tác động xấu đến lợi nhuận đầu tư. Do đó, khi quyết định mua trái phiếu, nhà đầu tư nên lựa chọn những trái phiếu không có đặc tính thu hồi để có thể nhận được mức lãi suất cao hơn đồng thời giảm được rủi ro khi tái đầu tư trong những lần tiếp theo.

Rủi ro lạm phát

Tình trạng lạm phát ở Việt Nam trong những năm gần đây ngày càng tăng mạnh, ảnh hưởng đến sự gia tăng của lãi suất, cùng với chi phí sinh hoạt và lạm phát gia tăng với tốc độ nhanh hơn so với tốc độ của lãi suất đầu tư trái phiếu. Từ đó làm giảm sức mua trái phiếu và khiến trái chủ thu về lợi suất âm. 

Ví dụ một nhà đầu tư trái phiếu có khả năng thu được mức lãi suất 2%, nếu lạm phát tăng lên 4% thì sau khi đầu tư, lợi suất của nhà đầu tư thực tế chỉ còn -2%.

Rủi ro tín dụng

Trái phiếu chính phủ là loại trái phiếu có mức độ rủi ro thấp nhất, còn trái phiếu của các doanh nghiệp thì có mức rủi ro cao hơn. Vì chính phủ có khả năng thu thuế hoặc phát hành tiền để thanh toán cho trái chủ khi đáo hạn, còn doanh nghiệp thì hoạt động thua lỗ không hiệu quả thì không thể thanh toán cho trái chủ.

Rủi ro thanh khoản

Thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền của tài sản. Trong một vài trường hợp, trái chủ có thể không bán được trái phiếu do thị trường của trái phiếu đó quá nhỏ, không có nhiều người mua và bán dẫn đến biến động thị trường. Tác động trực tiếp đến tỷ suất lợi nhuận của trái chủ, buộc phải bán với một mức giá thấp hơn nhiều so với dự kiến.

Rủi ro xếp hạng

Nếu một doanh nghiệp bị xếp hạng tín dụng thấp hoặc tình hình hoạt động kinh doanh và trả nợ có vấn đề, các ngân hàng hay tổ chức tín dụng có thể tính lãi suất cao hơn cho các khoản vay. Điều này tác động xấu đến khả năng đáp ứng các khoản nợ với các trái chủ và gây tổn thất cho các trái chủ khi muốn bán trái phiếu.

Kết luận

Trái phiếu là một kênh đầu tư khá an toàn và có thể tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho các nhà đầu tư, nhưng bên cạnh đó cũng có những rủi ro nếu nhà đầu tư không đủ kinh nghiệm. Tuy nhiên, đầu tư trái phiếu sẽ dễ dàng hơn nếu nhà đầu tư nắm vững kiến thức cơ bản về trái phiếu, tìm ra những trái phiếu đầu tư sinh lời tốt và đoán biết được những rủi ro có thể xảy đến để có phương án đầu tư hợp lý.

Thanh Trí
Mình là Thanh Trí, hiện đang làm việc trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán tại Việt Nam. Rất mong là với những kiến thức mà mình chia sẻ có thể giúp được phần nào cho những nhà đầu tư mới.

    Có thể bạn sẽ thích

    Đăng ký
    Mô tả
    guest

    0 Bình luận
    Inline Feedbacks
    Xem tất cả bình luận