Chứng khoán là gì? Những điều cần biết về chứng khoán

Mọi người đã nghe nói đến chứng khoán, nhưng có biết rõ định nghĩa về chứng khoán, các loại chứng khoán và thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào? Hãy cùng Sharebox tìm hiểu qua bài viết sau để có những nhận định chính xác nhất nhé.

Chứng khoán là gì? Khái niệm chứng khoán theo quy định của pháp luật

Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau:

• Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ
• Chứng quyền, chứng quyền có đảm bảo, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký
• Chứng khoán phái sinh
• Cac loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định

Căn cứ điều 4 Luật Chứng khoán, các loại tài sản là chứng khoán được quy định như sau:

Cổ phiếu

Là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.

Cổ phiếu thường (cổ phiếu phổ thông)

Đây là cổ phiếu dùng để xác định quyền sở hữu của các cổ đông. Người nắm giữ cổ phiếu này sẽ có quyền tham gia quản lý và kiểm soát công ty, tham dự các cuộc họp hội đồng quản trị, cũng như bỏ phiếu biểu quyết quyết định các vấn đề của công ty.

Cổ phiếu ưu đãi

Người nắm giữ cổ phiếu này được nhận ưu đãi về cổ tức và quyền biểu quyết hay được hoàn lại phần vốn góp.

Trái phiếu

Là loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.

• Nghĩa là, người sở hữu trái phiếu là người cho nhà phát hành vay vốn và nhà phát hành trái phiếu có nghĩa vụ phải thanh toán nợ theo cam kết trong hợp đồng vay, Hay nói cách khác là một loại chứng khoán nợ, khi doanh nghiệp phá sản hay giải thể thì trước tiên phải thanh toán cho những người đang nắm giữ trái phiếu.
• Trái phiếu đem lại nguồn thu là lãi cho người sở hữu mà không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh.

Chứng chỉ quỹ

Là loại chứng khoán xác nhận quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của quỹ đầu tư chứng khoán.

• Mục đích của chứng chỉ quỹ là xác định quyền sở hữu vốn trong quỹ đại chúng của các nhà đầu tư, các nhà đầu tư góp vốn vào quỹ đầu tư đại chúng bằng việc mua chứng chỉ quỹ, sau đó công ty quản lý quỹ sử dụng số vốn này để đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, … và chia sẻ lợi nhuận cho các nhà đầu tư.

Chứng quyền

Là loại chứng khoán được phát hành song song với việc phát hàn trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi, cho phép người sở hữu chứng quyền được mua một số cổ phiếu phổ thông nhất định theo mức giá đã được xác định trước trong khoảng thời gian xác định.

Chứng quyền có đảm bảo

Là loại chứng khoán có tài sản bảo đảm do công ty chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền mua (chứng quyền mua) hoặc được quyền bán (chứng quyền bán) chứng khoán cơ sở với tổ chức phát hành chứng quyền có bảo đảm, theo mức giá đã được xác định trước, và nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện.

Quyền mua cổ phần

Là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành nhằm mang lại cho cổ đông hiện hữu quyền được mua cổ phần với ưu đãi đã được quy định.

Chứng chỉ lưu ký

Là loại chứng khoán được phát hành trên cơ sở chứng khoán của tổ chức được thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.

Chứng khoán phái sinh

Là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.

Đặc điểm của chứng khoán

• Chứng khoán là công cụ pháp lý chứng nhận quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư với tổ chức phát hành. 
• Chứng khoán có tính lưu thông, có khả năng trao đổi, mua bán, cho tặng, thừa kế hoặc đem bảo đảm cho các nghĩa vụ về tài sản. Tuy nhiên chứng khoản chỉ có thể lưu thông trên một thị trường duy nhất, đó là thị trường chứng khoán.
• Chứng khoán có tính thanh khoản cao, khả năng hoàn chuyển thành tiền dễ dàng. Người sở hữu có thể chuyển chứng khoán thành tiền bằng cách đem bán trên thị trường chứng khoán thông qua các giao dịch với nhà môi giới.
• Chứng khoán là tài sản có tính rủi ro cao: trên thực tế giá trị của chứng khoán phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, chất lượng hoạt động của tổ chức phát hành, cũng như khả năng điều hành của các nhà quản lý.

Khái niệm thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán (TTCK) là nơi diễn ra các giao dịch mua bán, trao đổi các loại chứng khoán, các hoạt động mua bán, trao đổi này làm thay đổi chủ sở hữu của chứng khoán. 

TTCK không giống các thị trường khác vì hàng hóa của thị trường chứng khoán là loại hàng hóa đặc biệt. Loại hàng hóa này cũng có giá trị và giá trị sử dụng. Có thể nói TTCK là thị trường thể hiện mối quan hệ giữa cung và cầu của vốn đầu tư nào đó, giá cả của chứng khoán chứa đựng thông tin về chi phí vốn hay giá cả của vốn đầu tư. TTCK là hinh thức phát triển bậc cao của nền sản xuất lưu thông hàng hóa.

Thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào

Khoản 14 Điều 4 Luật chứng khoán quy định hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán và các hoạt động khác được quy định tại Luật này.

Hiện nay, theo Điều 5 Luật Chứng khoán, thị trường chứng khoán được Nhà nước tổ chức hoạt động theo nguyên tắc:

• Tôn trọng quyền sở hữu.
• Công bằng, công khai, minh bạch.
• Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
• Tự chịu trách nhiệm về rủi ro.

Và thực hiện theo chính sách:

• Khuyến khích tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, các nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư và hoạt động trên TTCK nhằm huy động các nguồn vốn ngắn, trung và dài hạn cho đầu tư phát triển.
• Quản lý, giám sát bảo đảm TTCK hoạt động một cách công khai minh bạch, an toàn và hiệu quả.
• Đầu tư hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, công nghệ 4.0 cho hoạt động của TTCK, phát triển nguồn nhân lực cho ngành chứng khoán, tuyên truyền phổ biến các kiến thức về chứng khoán và TTCK.

Chức năng của TTCK trong nền kinh tế

Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế

Khi các nhà đầu tư mua chứng khoán do các công ty phát hành, số tiền nhàn rỗi của họ được đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh, qua đó góp phần phát triển kinh tế. Bằng cách hỗ trợ các hoạt động đầu tư của công ty, TTCK đã có những tác động quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế đất nước. Thông qua TTCK, chính phủ và chính quyền ở các địa phương cũng huy động được các nguồn vốn cho mục đích sử dụng và đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật, phục vụ các nhu cầu chung của xã hội.

Cung cấp môi trường đầu tư cho mọi người

TTCK cung cấp cho mọi người một môi trường đầu tư lành mạnh với các cơ hội lựa chọn đa dạng phong phú, các loại chứng khoán trên thị trường rất khác nhau về tính chất thời hạn và độ rủi ro, các nhà đầu tư có thể lựa chọn các cổ phiếu phù hợp với khả năng mục tiêu, và sở thích của mình. Chính vì vậy, TTCK góp phần đáng kể làm tăng mức tiết kiệm quốc gia.

Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán

Nhờ có TTCK mà các nhà đầu tư có thể chuyển đổi các chứng khoán đang sở hữu thành tiền mặt hoặc các loại chứng khoán khác khi cần. Khả năng thanh khoản (khả năng chuyển đổi thành tiền mặt) là một trong những đặc tính hấp dẫn của chứng khoán đối với các nhà đầu tư. Đây là yếu tố thể hiện tính linh hoạt, an toàn của vốn đầu tư. TTCK hoạt động càng năng động và có hiệu quả thì càng có khả năng nâng cao tính thanh khoản của các chứng khoán giao dịch trên thị trường.

Đánh giá hoạt động của doanh nghiệp

Thông qua giá chứng khoán, hoạt động của các doanh nghiệp được phản ánh chính xác, giúp cho việc đánh giá và so sánh hoạt động của các doanh nghiệp được nhanh chóng và thuận tiện, từ đó tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, kích thích áp dụng công nghệ mới, phát triển doanh nghiệp.

Tạo môi trường giúp chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế

Các chỉ số của TTCK phản ánh tình hình hoạt động của nền kinh tế một cách nhạy bén và chính xác. Giá các chứng khoán tăng cho thấy đầu tư đang mở rộng, nền kinh tế tăng trưởng và ngược lại sẽ thể hiện các dấu hiệu tiêu cực của nền kinh tế khi giá chứng khoán đi xuống.

Vì thế TTCK là nơi để chính phủ sẽ thực hiện các chính sách kinh tế phù hợp với tình hình hiện tại, để đáp ứng được nhu cầu hoạt động cũng như phát triển của các doanh nghiệp nhằm đưa nền kinh tế đi lên.

Lợi ích và rủi ro khi chơi chứng khoán

Lợi ích

• Đối phó với lạm phát: so với tỷ lệ lạm phát trung bình hàng năm, cổ phiếu thường có mức lãi suất vào khoảng 10%/năm. Tuy nhiên, để được hưởng lợi từ điều đó, các nhà đầu tư phải duy trì khoản đầu tư lâu dài, dài hạn.
• Dễ dàng đầu tư: Các nhà đầu tư có thể dễ dàng mua hoặc bán cổ phiếu, chứng chỉ quỹ hay chứng khoán phái sinh,… thông qua các sàn môi giới hoặc thực hiện trực tiếp. Việc thiết lập một tài khoản giao dịch chứng khoán vô cùng đơn giản và chỉ tốn khoản vài phút để hoàn thành đăng ký.
• Dễ dàng thu hồi vốn: Cổ phiếu là loại hình chứng khoán thông dụng nhất hiện nay, nhà đầu tư có thể thực hiện việc mua, bán cổ phiếu tại bất kỳ thời điểm nào để đầu tư sinh lời hoặc thu hồi vốn.

Rủi Ro

• Nguy cơ mất vốn: Nếu một công ty làm ăn thua lỗ, các nhà đầu tư sẽ bán hết cổ phiếu, khiến giá cổ phiếu của công ty bị giảm theo.
• Nguy cơ không thu hồi được vốn: Khi một công ty tuyên bố phá sản, các cổ đông ưu đãi hoặc các chủ nợ sẽ được chi trả trước các cổ đông thông thường.
• Bên cạnh đó việc lên xuống thất thường của thị trường cũng sẽ ảnh hưởng mạnh đến tâm lý của các nhà đầu tư.

Cần trang bị gì trước khi đầu tư chứng khoán

• Tài chính: đây là yếu tố đầu tiên khi các nhà đầu tư tham gia vào TTCK, các nhà đầu tư cần cân nhắc nguồn vốn trong suốt quá trình đầu tư, nên có các hướng hợp lý để bảo toàn cũng như gia tăng tài chính.
• Kiến thức chứng khoán: tham gia bất kỳ lĩnh vực nào cũng cần kiến thức chuyên môn lĩnh vực đó, các nhà đầu tư cần tìm hiểu, trang bị cho mình kiến thức từ cơ bản đến nâng cao.
• Trang thiết bị sử dụng: trong thời đại 4.0 nhà đầu tư không cần phải tới tận nơi công ty chứng khoán để theo dõi bảng điện, chỉ cần một thiết bị điện tử đủ mạnh và wifi khỏe thì nhà đầu tư có thể tham gia tại bất cứ đâu, ở bất kỳ thời điểm nào.
• Thông tin: TTCK luôn biến động mỗi ngày, các nhà đầu tư nên cập nhật nắm bắt tin tức thường xuyên, khi đã có thông tin các nhà đầu tư có thể đưa ra kế hoạch đầu tư hợp lý.

Kết luận

Qua bài viết trên, các bạn cũng phần nào hiểu được chứng khoán là gì cũng như định nghĩa thị trường chứng khoán. Nếu muốn tham gia vào TTCK, thì các bạn nên cập nhật cho mình những kiến thức cũng như trang bị bộ kỹ năng để có kết quả tốt nhất.